Κεραυνοί και αστραπές

Φωτογραφία  David Selby
Η αστραπή αποτελεί μετεωρολογικό φαινόμενο. 
Είναι ο τεράστιος ηλεκτρικός σπινθήρας που δημιουργείται ανάμεσα σε δύο διαφορετικά νέφη ή ανάμεσα σε δύο τμήματα του ίδιου νέφους ή ανάμεσα σε ένα νέφος και στο έδαφος, οπότε ονομάζεται κεραυνός.

Φωτογραφία  Fir0002

Ο σπινθήρας αυτός δημιουργείται όταν η συσσώρευση στατικού ηλεκτρισμού υπερνικά την φυσική αντίσταση που προβάλλει ο αέρας στη δίοδο του ηλεκτρικού ρεύματος. Όταν ο αέρας είναι ξηρός η αντίσταση αυτή είναι μεγάλη. Όταν όμως περιέχει υδροσταγόνες αναπτύσσεται τάση 10 εκατομμυρίων βολτ, που προκαλεί ηλεκτρική εκκένωση, δηλαδή δίοδο ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από τον αέρα, που συνοδεύεται από λάμψη, την αστραπή.

Φωτογραφία  NikoSilver

Η αστραπή απελευθερώνει μεγάλη ποσότητα ενέργειας σε ελάχιστο χρόνο, λιγότερο από ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου. Τα 3/4 της ενέργειας αυτής ξοδεύονται για τη θέρμανση του αέρα, που μεταβιβάζει το ρεύμα ως θερμοκρασία 15.000 βαθμών Κελσίου.

Ο πυρακτωμένος αυτός αέρας είναι αυτό που λέγεται αστραπή.

Πηγή φωτογραφίας

Η ξαφνική αυτή και έντονη θέρμανση, κάνοντας τον αέρα να διαστέλλεται απότομα, δημιουργεί ένα κύμα κρούσης, που ο ήχος του είναι η βροντή.

Φωτογραφία  Scotto Bear

Κάποιοι κεραυνοί έχουν προκαλέσει μεγάλες ζημιές ή ακόμα και θανάτους. 
Το 1660 ένας κεραυνός χτύπησε το κάστρο της Οσάκα στην Ιαπωνία, όπου υπήρχε πυριτιδαποθήκη και το κάστρο άρπαξε φωτιά. Το 1665 ένας δεύτερος κεραυνός κατάστρεψε τον κεντρικό πύργο του κάστρου.

Το 1769 στην Μπρέσια της Ιταλίας, κεραυνός χτύπησε την εκκλησία του St. Nazaire. Στο υπόγειο του ναού υπήρχαν 100 τόννοι πυρίτιδας. Η έκρηξη προκάλεσε το θάνατο 3.000 ανθρώπων και την καταστροφή του 1/6 της πόλης.

Φωτογραφία  Manolis Thr

Το 1902 κεραυνός κατάστρεψε το ανώτερο τμήμα του Πύργου του Άιφελ. 
Το 1963 αεροπλάνο της Pan Am χτυπήθηκε από κεραυνό και σκοτώθηκαν 81 άτομα. Ομοίως, το 1971 αεροπλάνο της LANSA, στο Περού συνετρίβη με 91 νεκρούς.

Το 1994, κεραυνός χτύπησε δεξαμενή καυσίμων στην Αίγυπτο, με αποτέλεσμα 469 νεκρούς.

Φωτογραφία  M.G.Loppe

Έχει ενδιαφέρον να δούμε τι λέει η ελληνική λαϊκή παράδοση για τα αστραπόβροντα.

Σύμφωνα λοιπόν με την ελληνική μυθολογία ο Δίας είναι ο κυρίαρχος της αστραπής, του κεραυνού και της βροντής. Στις θρησκευτικές λαϊκές δοξασίες, η αστραπή είναι η φωτιά που αφήνει πίσω του το άρμα του Προφήτη Ηλία, καθώς διατρέχει τον ουρανό, ενώ η βροντή είναι το κροτάλισμα των ποδιών των αλόγων που σέρνουν το άρμα του.

Σύμφωνα με μια άλλη, νησιώτικη παράδοση, οι αστραπές και οι βροντές είναι οι κανονιοβολισμοί που ρίχνει ο Αρχάγγελος Μιχαήλ κατά του σατανά.

Φωτογραφία  ergates

Στην ελληνική λαογραφία υπάρχουν εκφράσεις, στις οποίες το κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί το δέος που προκαλούν τα μετεωρολογικά αυτά φαινόμενα. Η δημώδης έκφραση "αστραποκαμένος" λέγεται όχι τόσο για την αστραπή, αλλά για το αστροπελέκι δηλαδή για τον κεραυνό. Συνηθίζεται να λέγεται και ως κατάρα, είτε από οίκτο σε δυστυχισμένους ανθρώπους, ορφανούς κ.λ.π.,  π.χ. "αχ! φωτιοκαμένε ή αστραποκαμένε" ή "φωτιά να πέσει και να σε κάψει" κ.λ.π.

Φωτογραφία jennz_76

Ο κεραυνός έχει πάρει τη μορφή θεότητας και σε άλλους λαούς του κόσμου.

Οι Αζτέκοι θεωρούσαν τον κεραυνό ως την υπερφυσική δύναμη του θεού Τλαλόκ, που έφερνε την ευεργετική βροχή, αλλά και τις καταιγίδες, τους φονικούς κεραυνούς και τις πλημμύρες. 

Στη σλαβική μυθολογία ο κυρίαρχος θεός είναι ο Perun, ο θεός του κεραυνού και της αστραπής. 

Perkons ή Perkunas είναι στη Βαλτική ο θεός του κεραυνού, μια από τις πιο σημαντικές θεότητες. Στη μυθολογία της Λετονίας και της Λιθουανίας είναι ο θεός του κεραυνού, της βροχής, των βουνών και του ουρανού. 

Στη Νορβηγική μυθολογία  ο θεός της βροντής ονομάζεται Thor και ο ήχος της βροντής έρχεται από το άρμα του. Ο κεραυνός έρχεται από το χέρι του Mjolnir, ενώ στην Φινλανδική μυθολογία είναι ο θεός Ukko. Στην Ινδία είναι ο θεός Indra, στην Ιαπωνία ο Raijin. Σε Αφρικανικές φυλές η αστραπή θεωρείται σημάδι της οργής των θεών.

Φωτογραφία  ergates

Πηγές 1  2