Οδοντόγναθα - Λιβελλούλες και αεροπλανάκια

Τα οδοντόγναθα είναι μια τάξη στην ομοταξία των εντόμων. Η τάξη αυτή περιλαμβάνει τις γνωστές σε όλους μας λιβελλούλες και τα λεγόμενα "αεροπλανάκια". 

6.000 είδη περίπου περιλαμβάνονται σ' αυτήν την τάξη, από τα οποία τα 120 τα συναντάμε στην Ευρώπη.

Φωτογραφία Fir0002

Φωτογραφία  Loz

Το μήκος του σώματός τους κυμαίνεται από 22-85 χιλιοστά και το άνοιγμα των πτερύγων τους από 20-115 χιλιοστά. Το μεγαλύτερο είδος ονομάζεται Megaloprepus Coeluratus και ζει στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Το άνοιγμα των πτερύγων του φτάνει τα 19 εκατοστά.

Megaloprepus Coeluratus 

Φωτογραφία  bug-in-my-eye

Φωτογραφία  Karim

Υπάρχουν είδη που μπορούν να βλέπουν μέχρι 150 εικόνες το δευτερόλεπτο, να κινούν τις πτέρυγες πάνω και κάτω 30 φορές το δευτερόλεπτο και να επιταχύνουν μέχρι την ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων την ώρα, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα!!

Φωτογραφία  Aka

Οι πρόγονοί τους ζούσαν ήδη πριν από 320 εκατομμύρια χρόνια. Το πιο μεγάλο είδος (Meganeura monyi) είχε άνοιγμα πτερύγων 70 εκατοστών.

Φωτογραφία  Firooo2

Η συμπεριφορά των οδοντόγναθων καθορίζεται από ένστικτα. Αυτό σημαίνει, πως σε μια συγκεκριμένη κατάσταση δεν μπορούν να αποφασίζουν τι θα κάνουν, αλλά το κάνουν αυτόματα, ανάλογα με τα ερεθίσματα που παραλαμβάνουν.

Φωτογραφία  Lycaon

Τα οδοντόγναθα είναι κυνηγοί. Είναι σαρκοφάγα έντομα και τρέφονται με άλλα μικρότερα έντομα. Μερικά είδη τριγυρίζουν ψάχνοντας για λεία, άλλα είδη κάθονται σε ένα μέρος με καλή θέα, περιμένοντας για λεία που περνάει. Ορμάνε πάνω της, την αρπάζουν με τα πόδια τους και την τρώνε πετώντας στον αέρα ή καθισμένα πάνω σε κανένα φύλλο.

Φωτογραφία  Christian Fischer

Συναντούμε τα οδοντόγναθα σε όλο τον κόσμο, εκτός από τις πολικές περιοχές. Η μεγαλύτερη ποικιλία βρίσκεται στις τροπικές περιοχές.

Φωτογραφία  Christian Fischer

Πολλά είδη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο περιβάλλον τους. Ζουν π.χ. μόνο σε πολύ καθαρό νερό, με καθορισμένη θερμοκρασία και αλμυρότητα. Μπορούν να χρησιμοποιούνται σαν βιολογικοί δείκτες της ποιότητας του νερού. 

Φωτογραφία  Mike Baird

Τα περισσότερα είδη τα συναντάμε σε γλυκά νερά. Λίγα είδη ζουν σε υφάλμυρα νερά.

Τα ενήλικα ζουν από μερικές εβδομάδες έως μερικούς μήνες.

Φωτογραφία  Regular Daddy

Τα οδοντόγναθα υπάρχουν στους θρύλους και στις παραδόσεις των λαών του κόσμου.

Για τους αυτόχθονες Navaho στη Βόρεια Αμερική τα οδοντόγναθα συμβολίζουν το αγνό νερό. Για τους πολεμιστές της Ιαπωνίας ήταν σύμβολο του θάρρους και της δύναμης. Το παλιό όνομα της Ιαπωνίας (Akitsishima) σημαίνει "Το νησί των οδοντόγναθων".

Επίσης συμβολίζουν της ευτυχία και συχνά εμφανίζονται στην τέχνη και στην λογοτεχνία.

Πηγή φωτογραφίας

Στην Ευρώπη οι λιβελλούλες έχουν συνδεθεί με το δυσοίωνο και το διαβολικό. Υπάρχουν αγγλικές φράσεις που τις συνδέουν με το διάβολο, όπως "denil's darning needle". Ένα Ρουμανικό παραμύθι λέει η λιβελλούλα κάποτε ήταν άλογο δαιμονισμένο. Η Σουηδική λαογραφία λέει ότι ο διάβολος χρησιμοποιεί τις λιβελλούλες για να "ζυγίζει" τις ψυχές των ανθρώπων. Επίσης υπάρχουν φράσεις που τις συνδέουν με τα φίδια.

Φωτογραφία  Vitaly Charny
Η παρουσία ορισμένων ειδών είναι δείκτης για την ποιότητα του νερού και χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση των βιότοπων, όσον αφορά στην ποιότητά τους. 
Οι σημερινές ανάγκες νερού προκαλούν μια διαμόρφωση των φυσικών υδάτων, για καλύτερη εκμετάλλευση. Έτσι, οι βιότοποι που ορισμένα είδη χρειάζονται για την αναπαραγωγή τους γίνονται σπανιότεροι. Σε αυτό συντελεί και η μόλυνση από τις καλλιέργειες και τη βιομηχανία. 
Παγκοσμίως, έχουν εξαφανιστεί δύο είδη και 68 είδη είναι απειλούμενα. Η Ιαπωνία διακρίνεται στην προστασία των οδοντογνάθων.

Φωτογραφία   Tim Bekaert

Πηγές  1  2  3  4